ហ្វេសប៊ុកពត៌មានខ្មែរសិរី
VISITOR
វេបសាយកំណាព្យល្អៗ
វេបសាយខ្មែរល្អៗ
វចនានុក្រម
គេហទំពរសម្រាប់រៀន IT
Friday, May 17, 2013
បុរសវ័យ៣២ឆ្នាំ កំពុងអានកាសែតនៅតូបលក់កាសែតមួយកន្លែងក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ នាថ្ងៃទី ៧ ឧសភា ២០០៧។
AFP Photo
ថ្ងៃទី៣ ឧសភា ឆ្នាំនេះ គឺជាថ្ងៃប្រារព្ធទិវាសេរីភាពសារព័ត៌មានអន្តរជាតិលើកទី២០។ អ្នកកាសែតមួយចំនួន និងមន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិលថ្លែងថា ច្បាប់និងគោលការណ៍មួយចំនួនសម្រាប់ការការពារសុវត្ថិភាពអ្នកកាសែត នៅកម្ពុជា សព្វថ្ងៃនៅតែមានបញ្ហានៅឡើយ ជាពិសេសច្បាប់សារព័ត៌មានដែលចែងពីបទបរិហារកេរ្តិ៍ មិនបានបញ្ជាក់ន័យច្បាស់លាស់ បណ្ដាលឲ្យអ្នកសារព័ត៌មានងាយប្រឈមគ្រោះថ្នាក់។
នេះមិនមែនជាលើកដំបូងទេដែលក្រុមអ្នកកាសែត និងអង្គការអន្តរជាតិនានា ទាមទារសិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មាននៅកម្ពុជា។ ចំណែកការរឹតបន្តឹងសេរីភាពសារព័ត៌មានរបស់រដ្ឋាភិបាល ក៏មិនមែនមានតែក្នុងរដ្ឋាភិបាលជំនាន់នេះដែរ គឺកើតមានតាំងពីជំនាន់មុនៗមកម្ល៉េះ។
ហេតុអ្វីបានជាអ៊ីចឹង? ព្រោះថា ការផ្សាយរបស់បណ្ដាញសារព័ត៌មាន ដូចជាកាសែត វិទ្យុ ទូរទស្សន៍ ជាដើម មានឥទ្ធិពលខ្លាំងណាស់ក្នុងសង្គមជាតិនីមួយៗ ដូច្នេះហើយទើបអ្នកដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលគ្រប់ជំនាន់ តែងតែប្រុងប្រយ័ត្នជានិច្ច។ ទន្ទឹមការរឹតបន្តឹងនេះដែរ រដ្ឋាភិបាលគ្រប់ជំនាន់ក៏តែងព្យាយាមកៀរគរសារព័ត៌មានឲ្យគាំទ្រ ខ្លួនដែរ។
មើលទៅសេរីភាពសារព័ត៌មាននៅស្រុកខ្មែរប្រហែលជាមិនអាចប្រសើរ បានទេ ដោយសារកត្តាមួយចំនួន ដូចជាវប្បធម៌ខ្មែរ គឺអ្នកតូចគោរពកោតខ្លាចអ្នកធំ។ ដូចសុភាសិតខ្មែរអប់រំកូនចៅថា «ពងមាន់កុំជល់នឹងថ្ម» ឬក៏ «អ្នកធំថា អ្នកតូចតវ៉ា អ្នកធំធាក់»។ ទាំងនេះបង្ហាញថា សង្គមខ្មែរបានដិតដាមនូវវប្បធម៌គាបសង្កត់ និងគោរពកោតខ្លាច មិនថាតែអ្នកដឹកនាំក្នុងស្ថាប័នសង្គមទេ សូម្បីតែក្នុងគ្រួសារក៏ដូច្នេះដែរ។ ហើយវប្បធម៌នេះបានចាក់ឫសយ៉ាងជ្រៅនៅក្នុងសង្គមយូរលង់មកហើយ ហើយនេះជាកត្តារួមផ្សំមួយបន្ទច់បង្អាក់សេរីភាពបញ្ចេញមតិ ដែរ។
ម្យ៉ាងទៀត ការរឹតបន្តឹងរបស់រដ្ឋាភិបាលដោយប្រើច្បាប់សារព័ត៌មាន ជាកត្តាមួយនាំឲ្យប៉ះពាល់សេរីភាពសារព័ត៌មានដែរ ជាពិសេសត្រង់ចំណុចបរិហារកេរ្តិ៍ ព្រោះមិនបានចែងន័យច្បាស់លាស់ ដែលងាយធ្វើឲ្យអ្នកសារព័ត៌មានជាប់ទោស។ ជាក់ស្ដែងមាន លោក ម៉ម សូណង់ដូ ប្រធានវិទ្យុសម្បុកឃ្មុំស្រាប់ បើទោះបីពេលនេះ លោក ម៉ម សូណង់ដូ ត្រូវបានគេដោះលែងហើយក្ដី។
មូលហេតុទាំងនេះហើយដែលអង្គការការពារសេរីភាពសារព័ត៌មានឈ្មោះថា ហ្វ្រីដឹម ហោស (Freedom House) បានចាត់ទុកថា សេរីភាពសារព័ត៌មានកម្ពុជា ឆ្នាំ២០១៣ ធ្លាក់ចុះ ដោយដាក់ចំណាត់ថ្នាក់ស្ថិតក្នុងប្រភេទប្រទេសមានពណ៌ក្រហម ជាប្រទេសគ្មានសេរីភាពសារព័ត៌មានទាំងស្រុង។ ហើយរបាយការណ៍នេះ ត្រូវមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ប្រតិកម្មតបវិញថា មិនមានការពិត។
បើនិយាយអំពីការគាបសង្កត់ ការគំរាមកំហែងអ្នកសារព័ត៌មាននោះ គឺកើតមានច្រើនជំនាន់មកហើយ តាំងពីជំនាន់អាណានិគមនិយមបារាំង មកម្ល៉េះ វាហាក់ក្លាយជាប្រពៃណីទៅហើយ។
គេនៅចាំបានថា ក្នុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៦០ លោក ខៀវ សំផន អតីតមេខ្មែរក្រហម ដែលកាលនោះបង្កើតកាសែតមួយឈ្មោះជាភាសាបារាំង ថា ឡបស្ហ៊ើវាទ័រ (L’Observateur) ប្រែថា «អ្នកសង្កេតការ» ត្រូវបានប៉ូលិសរបបសង្គមរាស្ត្រនិយម វាយសម្រាតខោ ហើយថតរូប ដោយសាររិះគន់របបសង្គមនិយមរបស់សម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ក្រៅពីនេះមានកាសែតមួយចំនួនត្រូវបិទទ្វារ ហើយ អ្នកកាសែតខ្លះត្រូវគេចាប់ដាក់គុកដែរ។
រដ្ឋាភិបាលក្រោយមកទៀតក៏ដូចគ្នា។ ជំនាន់លោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់ ដែលជារបបសេរីផងនោះ នៅតែជារដ្ឋាភិបាលបិទសិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មាន។ រដ្ឋាភិបាលលោក លន់ នល់ បានបង្កើតច្បាប់សារព័ត៌មាននៅឆ្នាំ១៩៧២ ដោយចែងត្រង់ៗតែម្ដង ហាមអ្នកកាសែតរិះគន់រូបលោកផ្ទាល់ រួមទាំងថ្នាក់ដឹកជាន់ខ្ពស់ដទៃទៀត។ ដូចជាមាត្រា ៣២ ចែងថា ហាមប្រើសារព័ត៌មានប្រមាថដូច ប្រធានាធិបតីនៃសាធារណរដ្ឋ អនុប្រធានាធិបតី និងមេដឹកនាំដទៃៗទៀត។
ក្នុងរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែររបស់លោក លន់ នល់ ពីឆ្នាំ១៩៧០ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ កាសែតប្រហែល ២០ បានបើក តែបិទទ្វារវិញដោយខ្លួនឯង នៅសល់ ៤ ឬ ៥ ប៉ុណ្ណោះ ដោយសារតែមិនអាចទ្រាំទ្រនឹងការគាបសង្កត់ពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាល បាន។ ច្បាប់សារព័ត៌មានក្នុងរបប លន់ នល់ មិនត្រឹមហាមសរសេរប៉ះពាល់ថ្នាក់ដឹកនាំទេ តែថែមទាំងជំរុញអ្នកសារព័ត៌មានឲ្យសរសេរអំពីគោលនយោបាយ និងចំណាត់ការល្អរបស់រដ្ឋាភិបាលទៀតផង។
សាហាវជាងនេះទៅទៀតនោះ គឺរបបខ្មែរក្រហម ដែលគេហៅឈ្មោះរបបនយោបាយផ្លូវការថា «កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ» ដឹកនាំដោយ ប៉ុល ពត។ ពេលវាយឈ្នះរបប លន់ លន់ ឆ្នាំ១៩៧៥ ភ្លាម កុំថាឡើយត្រឹមគាបសង្កត់សេរីភាពសារព័ត៌មាន ឬបិទបណ្ដាញសារព័ត៌មានទាំងស្រុងនោះ រដ្ឋាភិបាលខ្មែរក្រហមដឹកនាំដោយ ប៉ុល ពត ដែលគេហៅ អង្គការនោះ បានកាប់សម្លាប់អ្នកសារព័ត៌មានស្ទើរផុតពូជ។
ក្នុងរបប ប៉ុល ពត ដែលមេដឹកនាំរបបនោះចាត់ទុកសារព័ត៌មានជា បិសាចនៃពួកបស្ចឹមប្រទេស បំផ្លាញរបបនយោបាយផ្ដាច់ការរបស់ខ្លួន។ ប៉ុល ពត កម្ទេចបណ្ដាញព័ត៌មានទាំងអស់ ទុកតែស្ថានីយវិទ្យុរបស់រដ្ឋមួយគត់ ដែលឃោសនាឲ្យអង្គការរដ្ឋាភិបាលរបស់ខ្លួន។ ចំណែកប្រជាពលរដ្ឋធម្មតា រស់នៅរួម ដេករួម ហូបបាយរួម ធ្វើការរួម មិនមានសិទ្ធិទទួលព័ត៌មានអ្វីទាំអស់ ក្រៅតែស្ដាប់មេក្រូដែលសមមិត្តកម្មាភិបាលចាក់ផ្សាយតាមការដ្ឋាន ឬស្ដាប់បទឧទ្ទេសនាមកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម តាមរយៈកិច្ចប្រជុំតែប៉ុណ្ណោះ។ អ្នកណាហ៊ាននិយាយការពិត ឬបញ្ចេញមតិរិះគន់របបនោះ នឹងត្រូវបាត់ខ្លួន ឬយកទៅវ៉ៃចោលតែម្ដង គ្មានតុលាការជំនុំជម្រះទេ។
អ្នកសារព័ត៌មាននិងបុគ្គលិករោងពុម្ពជាង ៣០០នាក់ ត្រូវគេសម្លាប់ក្នុងរបប ប៉ុល ពត។ ក្រោយកងទ័ពវៀតណាម ផ្ដួលរំលំរបប ប៉ុល ពត ពីអំណាចឆ្នាំ១៩៧៩ គេឃើញមានអ្នកកាសែតតែពីរបីនាក់ប៉ុណ្ណោះសល់ពីស្លាប់។ គិតៗទៅ មេដឹកនាំប៉ុន្មានជំនាន់មកនេះ មិនខុសពីពាក្យស្លោកខ្មែរថាទេ គឺ «អ្នកធំថា អ្នកតូចតវ៉ា អ្នកធំធាក់»។ មែន! អ្នកកាសែតគេធាក់តែរហូត។
ប្រទេសកម្ពុជា បានឆ្លងកាត់របត់នយោបាយជាច្រើនជំនាន់ ដូចជារបបនាយទុនសង្គមសក្ដិភូមិ អាណានិគមបារាំង រាជានិយម របបសាធារណរដ្ឋ របបកុម្មុយនិស្ត ប៉ុល ពត ប្រកាន់លទ្ធិម៉ៅ បន្ទាប់មកគឺរបបលោក ហេង សំរិន ដែលជារបបកុម្មុយនិស្តបែបម៉ាកឡេនីន ក្រោមការត្រួតត្រារបស់កងទ័ពវៀតណាម ហើយក្រោយមកគឺព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី២។
នៅក្នុងរបបលោក ហេង សំរិន ក្រោយឆ្នាំ១៩៧៩ គេអាចនិយាយបានថា ជាការរស់ឡើងវិញនៃសារព័ត៌មាន បន្ទាប់ពីរបប ប៉ុល ពត បានបំផ្លាញធនធានសារព័ត៌មាន និងវិស័យអ្វីទាំងអស់ដល់ចំណុចសូន្យរួចមក។ ក៏ប៉ុន្តែ សារព័ត៌មានជំនាន់នោះ គឺស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាលបែបកុម្មុយនិស្តទាំង ស្រុង មិនមានសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការសរសេរព័ត៌មានពិត ក្រៅតែពីការសរសើរបក្ស។
ឆ្នាំ១៩៩៣ កម្ពុជាធ្វើការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសអ្នកដឹកនាំខ្មែរដែលរៀបចំឡើង ដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ ហៅថា អ៊ុនតាក់ (UNTAC)។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក កម្ពុជាប្រកាន់យករបបនយោបាយដឹកនាំប្រទេសបែបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ហើយរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ធានាឲ្យប្រើប្រាស់របបសារព័ត៌មានសេរី ជំនួសការគ្រប់គ្រងបែបកុម្មុយនិស្តវិញ។
មកដល់ពេលនេះមានរយៈពេល ២០ឆ្នាំហើយ ដំណើរឈ្មោះទៅកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យត្រូវបានគេបកស្រាយខុសគ្នា។ ខ្លះថា ប្រជាធិបតេយ្យអាស្រ័យកុម្មុយនិស្ត។ ទោះយ៉ាងណា លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា ត្រូវបានពិភពលោកទទួលស្គាល់ច្រើនហើយដែរ។ ក៏ប៉ុន្តែ កម្ពុជានៅមានផ្លូវដ៏ឆ្ងាយត្រូវដើរបន្តទៅកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ ក្នុងដំណើរនេះ សារព័ត៌មានមានតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ ជាយានចម្លងទៅកាន់ត្រើយប្រជាធិបតេយ្យ គឺជាសារព័ត៌មានសេរី ឯករាជ្យ និងអាជីពផ្សាយព័ត៌មានពិត មិនលម្អៀង បម្រើផលប្រយោជន៍សង្គម សមជាស្ថាប័នអំណាចទី៤។
ក្នុងរយៈពេល ២០ឆ្នាំកន្លងទៅនេះ ក្នុងដំណាក់កាលកម្ពុជា ផ្លាស់ប្ដូរពីរបបកុម្មុយនិស្តមកប្រជាធិបតេយ្យ សារព័ត៌មានខ្មែរមានចម្រុះគ្នា គឺមានសារព័ត៌មានឯករាជ្យ សារព័ត៌មានរបស់បក្សឯកជន ក្រុមហ៊ុន ហើយជួនកាលសារព័ត៌មានខ្លះ បានទៅហួសព្រំដែននៃវិជ្ជាជីវៈ ខ្វះក្រមសីលធម៌ ធ្វើឲ្យប៉ះពាល់សង្គម ក្រុមអ្នកនយោបាយ ឬថ្នាក់ដឹកនាំជាដើម។
២០ឆ្នាំកន្លងទៅនេះ សារព័ត៌មានខ្លះដួលរលំដោយហេតុផលផ្សេងៗ ដូចជា ខ្វះវិជ្ជាជីវៈ បញ្ហាសេដ្ឋកិច្ច នយោបាយ ការគំរាមកំហែងជាដើម។ អ្នកកាសែតប្រហែល ១០នាក់ត្រូវគេសម្លាប់ អ្នកកាសែតខ្លះទៀតប្ដូរមុខរបរ ខ្លះកំពុងជាប់បណ្ដឹងតុលាការនៅឡើយ ក្នុងពេលដែលសារព័ត៌មានខ្លះទៀតបានជោគជ័យ អនុវត្តតាមវិជ្ជាជីវៈ មានក្រមសីលធម៌ខ្ជាប់ខ្ជួន និងឯករាជ្យ ក៏ប៉ុន្តែប្លែកត្រង់ថា
សារព័ត៌មានទាំងនោះភាគច្រើនគ្រប់គ្រងដោយជនបរទេស។
កម្ពុជាសព្វថ្ងៃមានកាសែត ទស្សនាវដ្ដី ព្រឹត្តិបត្រ បោះពុម្ពជាភាសាខ្មែរចំនួនជាង ៦០០អង្គភាព។ មានវិទ្យុ អេហ្វអឹម ជាង ១០០ស្ថានីយ ទូរទស្សន៍ជាតិ និងឯកជន ជិត ២០។
២០ឆ្នាំកន្លងទៅ ឃើញថា វិស័យសារព័ត៌មានខ្មែរបានអភិវឌ្ឍន៍តាមវិជ្ជាជីវៈបានច្រើន បើទោះបីជួបឧបសគ្គ និងការលំបាកច្រើនក៏ដោយ ដូចជាកញ្ញា ឈាង បុប្ផា អ្នកយកព័ត៌មានកាសែត កាំបូដ ស័រ (Cambodge Soir) ក្នុងចំណោមអ្នកសារព័ត៌មាន ៣៤រូប មកពីប្រទេស ១៩ ទទួលរង្វាន់ប្រកបដោយកិត្យានុភាពរបស់អ្នកនិពន្ធ ហែលមែន/ហាំម៉េត (Hellman/Hammett) ឆ្នាំ២០០៨ នៅទីក្រុងញីវយ៉ក ក្នុងសេចក្ដីក្លាហានក្នុងការប្រឈមធ្វើទុក្ខបុកម្នេញនយោបាយ។
លោក សំ រិទ្ធ អ្នកសារព័ត៌មានកាសែតភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ (Phnom Penh Post) ទទួលរង្វាន់ពីវិទ្យាស្ថានធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី (ADB) នាទីក្រុងតូក្យូ ប្រទេសជប៉ុន ស្ដីអំពីសិទ្ធិនារី និងមានអ្នកសារព័ត៌មានខ្មែរខ្លះបានទទួលរង្វាន់ស្នាដៃផ្សេងគ្នា ដែរ។ តែនៅសល់ពេលវែងឆ្ងាយទៀត ដែលអ្នកសារព័ត៌មាននឹងត្រូវប្រឈម និងបង្កើនគុណភាពវិជ្ជាជីវៈរបស់ខ្លួន។
នៅក្នុងទិវាសេរីភាពសារព័ត៌មានឆ្នាំ២០១៣ នេះ ឃើញថា អង្គការសហប្រជាជាតិ រួមទាំងអង្គការសារព័ត៌មានផ្សេងៗ លើសកលលោក រួមទាំងកម្ពុជាផង ព្យាយាមតស៊ូមតិជាមួយរដ្ឋាភិបាលណាដែលគាបសង្កត់សេរីភាព សារព័ត៌មាន សុំឲ្យបន្ធូរដៃ ដោយជ្រើសយកប្រធានបទមួយហៅថា «និយាយដោយសុវត្ថិភាព»។
សេរីភាពសារព័ត៌មាននឹងធូរស្រាល ឬរឹតតែតានតឹងជាងសព្វថ្ងៃនេះ ឬយ៉ាងនោះ អាស្រ័យទៅលើកត្តាថា តើកម្ពុជាអាចហ៊ានផ្លាស់ប្ដូរទម្លាប់ «ពងមាន់កុំជល់នឹងថ្ម» បានឬទេ? គឺមានន័យថា រិះគន់ក្នុងន័យស្ថាបនា។ ឯកត្តាសំខាន់មួយទៀតនោះ ថាតើថ្នាក់ដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលហ៊ានទទួលស្គាល់ថា សារព័ត៌មានសេរី ឯករាជ្យ ពិតជាដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសឆ្ពោះទៅកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដែរនោះ ដែរ ឬទេ?
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។
source from:http://www.rfa.org/khmer/news/analysis/cam-press-freedom-05052013010811.html
នេះមិនមែនជាលើកដំបូងទេដែលក្រុមអ្នកកាសែត និងអង្គការអន្តរជាតិនានា ទាមទារសិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មាននៅកម្ពុជា។ ចំណែកការរឹតបន្តឹងសេរីភាពសារព័ត៌មានរបស់រដ្ឋាភិបាល ក៏មិនមែនមានតែក្នុងរដ្ឋាភិបាលជំនាន់នេះដែរ គឺកើតមានតាំងពីជំនាន់មុនៗមកម្ល៉េះ។
ហេតុអ្វីបានជាអ៊ីចឹង? ព្រោះថា ការផ្សាយរបស់បណ្ដាញសារព័ត៌មាន ដូចជាកាសែត វិទ្យុ ទូរទស្សន៍ ជាដើម មានឥទ្ធិពលខ្លាំងណាស់ក្នុងសង្គមជាតិនីមួយៗ ដូច្នេះហើយទើបអ្នកដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលគ្រប់ជំនាន់ តែងតែប្រុងប្រយ័ត្នជានិច្ច។ ទន្ទឹមការរឹតបន្តឹងនេះដែរ រដ្ឋាភិបាលគ្រប់ជំនាន់ក៏តែងព្យាយាមកៀរគរសារព័ត៌មានឲ្យគាំទ្រ ខ្លួនដែរ។
មើលទៅសេរីភាពសារព័ត៌មាននៅស្រុកខ្មែរប្រហែលជាមិនអាចប្រសើរ បានទេ ដោយសារកត្តាមួយចំនួន ដូចជាវប្បធម៌ខ្មែរ គឺអ្នកតូចគោរពកោតខ្លាចអ្នកធំ។ ដូចសុភាសិតខ្មែរអប់រំកូនចៅថា «ពងមាន់កុំជល់នឹងថ្ម» ឬក៏ «អ្នកធំថា អ្នកតូចតវ៉ា អ្នកធំធាក់»។ ទាំងនេះបង្ហាញថា សង្គមខ្មែរបានដិតដាមនូវវប្បធម៌គាបសង្កត់ និងគោរពកោតខ្លាច មិនថាតែអ្នកដឹកនាំក្នុងស្ថាប័នសង្គមទេ សូម្បីតែក្នុងគ្រួសារក៏ដូច្នេះដែរ។ ហើយវប្បធម៌នេះបានចាក់ឫសយ៉ាងជ្រៅនៅក្នុងសង្គមយូរលង់មកហើយ ហើយនេះជាកត្តារួមផ្សំមួយបន្ទច់បង្អាក់សេរីភាពបញ្ចេញមតិ ដែរ។
ម្យ៉ាងទៀត ការរឹតបន្តឹងរបស់រដ្ឋាភិបាលដោយប្រើច្បាប់សារព័ត៌មាន ជាកត្តាមួយនាំឲ្យប៉ះពាល់សេរីភាពសារព័ត៌មានដែរ ជាពិសេសត្រង់ចំណុចបរិហារកេរ្តិ៍ ព្រោះមិនបានចែងន័យច្បាស់លាស់ ដែលងាយធ្វើឲ្យអ្នកសារព័ត៌មានជាប់ទោស។ ជាក់ស្ដែងមាន លោក ម៉ម សូណង់ដូ ប្រធានវិទ្យុសម្បុកឃ្មុំស្រាប់ បើទោះបីពេលនេះ លោក ម៉ម សូណង់ដូ ត្រូវបានគេដោះលែងហើយក្ដី។
មូលហេតុទាំងនេះហើយដែលអង្គការការពារសេរីភាពសារព័ត៌មានឈ្មោះថា ហ្វ្រីដឹម ហោស (Freedom House) បានចាត់ទុកថា សេរីភាពសារព័ត៌មានកម្ពុជា ឆ្នាំ២០១៣ ធ្លាក់ចុះ ដោយដាក់ចំណាត់ថ្នាក់ស្ថិតក្នុងប្រភេទប្រទេសមានពណ៌ក្រហម ជាប្រទេសគ្មានសេរីភាពសារព័ត៌មានទាំងស្រុង។ ហើយរបាយការណ៍នេះ ត្រូវមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ប្រតិកម្មតបវិញថា មិនមានការពិត។
បើនិយាយអំពីការគាបសង្កត់ ការគំរាមកំហែងអ្នកសារព័ត៌មាននោះ គឺកើតមានច្រើនជំនាន់មកហើយ តាំងពីជំនាន់អាណានិគមនិយមបារាំង មកម្ល៉េះ វាហាក់ក្លាយជាប្រពៃណីទៅហើយ។
គេនៅចាំបានថា ក្នុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៦០ លោក ខៀវ សំផន អតីតមេខ្មែរក្រហម ដែលកាលនោះបង្កើតកាសែតមួយឈ្មោះជាភាសាបារាំង ថា ឡបស្ហ៊ើវាទ័រ (L’Observateur) ប្រែថា «អ្នកសង្កេតការ» ត្រូវបានប៉ូលិសរបបសង្គមរាស្ត្រនិយម វាយសម្រាតខោ ហើយថតរូប ដោយសាររិះគន់របបសង្គមនិយមរបស់សម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ក្រៅពីនេះមានកាសែតមួយចំនួនត្រូវបិទទ្វារ ហើយ អ្នកកាសែតខ្លះត្រូវគេចាប់ដាក់គុកដែរ។
រដ្ឋាភិបាលក្រោយមកទៀតក៏ដូចគ្នា។ ជំនាន់លោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់ ដែលជារបបសេរីផងនោះ នៅតែជារដ្ឋាភិបាលបិទសិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មាន។ រដ្ឋាភិបាលលោក លន់ នល់ បានបង្កើតច្បាប់សារព័ត៌មាននៅឆ្នាំ១៩៧២ ដោយចែងត្រង់ៗតែម្ដង ហាមអ្នកកាសែតរិះគន់រូបលោកផ្ទាល់ រួមទាំងថ្នាក់ដឹកជាន់ខ្ពស់ដទៃទៀត។ ដូចជាមាត្រា ៣២ ចែងថា ហាមប្រើសារព័ត៌មានប្រមាថដូច ប្រធានាធិបតីនៃសាធារណរដ្ឋ អនុប្រធានាធិបតី និងមេដឹកនាំដទៃៗទៀត។
ក្នុងរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែររបស់លោក លន់ នល់ ពីឆ្នាំ១៩៧០ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ កាសែតប្រហែល ២០ បានបើក តែបិទទ្វារវិញដោយខ្លួនឯង នៅសល់ ៤ ឬ ៥ ប៉ុណ្ណោះ ដោយសារតែមិនអាចទ្រាំទ្រនឹងការគាបសង្កត់ពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាល បាន។ ច្បាប់សារព័ត៌មានក្នុងរបប លន់ នល់ មិនត្រឹមហាមសរសេរប៉ះពាល់ថ្នាក់ដឹកនាំទេ តែថែមទាំងជំរុញអ្នកសារព័ត៌មានឲ្យសរសេរអំពីគោលនយោបាយ និងចំណាត់ការល្អរបស់រដ្ឋាភិបាលទៀតផង។
សាហាវជាងនេះទៅទៀតនោះ គឺរបបខ្មែរក្រហម ដែលគេហៅឈ្មោះរបបនយោបាយផ្លូវការថា «កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ» ដឹកនាំដោយ ប៉ុល ពត។ ពេលវាយឈ្នះរបប លន់ លន់ ឆ្នាំ១៩៧៥ ភ្លាម កុំថាឡើយត្រឹមគាបសង្កត់សេរីភាពសារព័ត៌មាន ឬបិទបណ្ដាញសារព័ត៌មានទាំងស្រុងនោះ រដ្ឋាភិបាលខ្មែរក្រហមដឹកនាំដោយ ប៉ុល ពត ដែលគេហៅ អង្គការនោះ បានកាប់សម្លាប់អ្នកសារព័ត៌មានស្ទើរផុតពូជ។
ក្នុងរបប ប៉ុល ពត ដែលមេដឹកនាំរបបនោះចាត់ទុកសារព័ត៌មានជា បិសាចនៃពួកបស្ចឹមប្រទេស បំផ្លាញរបបនយោបាយផ្ដាច់ការរបស់ខ្លួន។ ប៉ុល ពត កម្ទេចបណ្ដាញព័ត៌មានទាំងអស់ ទុកតែស្ថានីយវិទ្យុរបស់រដ្ឋមួយគត់ ដែលឃោសនាឲ្យអង្គការរដ្ឋាភិបាលរបស់ខ្លួន។ ចំណែកប្រជាពលរដ្ឋធម្មតា រស់នៅរួម ដេករួម ហូបបាយរួម ធ្វើការរួម មិនមានសិទ្ធិទទួលព័ត៌មានអ្វីទាំអស់ ក្រៅតែស្ដាប់មេក្រូដែលសមមិត្តកម្មាភិបាលចាក់ផ្សាយតាមការដ្ឋាន ឬស្ដាប់បទឧទ្ទេសនាមកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម តាមរយៈកិច្ចប្រជុំតែប៉ុណ្ណោះ។ អ្នកណាហ៊ាននិយាយការពិត ឬបញ្ចេញមតិរិះគន់របបនោះ នឹងត្រូវបាត់ខ្លួន ឬយកទៅវ៉ៃចោលតែម្ដង គ្មានតុលាការជំនុំជម្រះទេ។
អ្នកសារព័ត៌មាននិងបុគ្គលិករោងពុម្ពជាង ៣០០នាក់ ត្រូវគេសម្លាប់ក្នុងរបប ប៉ុល ពត។ ក្រោយកងទ័ពវៀតណាម ផ្ដួលរំលំរបប ប៉ុល ពត ពីអំណាចឆ្នាំ១៩៧៩ គេឃើញមានអ្នកកាសែតតែពីរបីនាក់ប៉ុណ្ណោះសល់ពីស្លាប់។ គិតៗទៅ មេដឹកនាំប៉ុន្មានជំនាន់មកនេះ មិនខុសពីពាក្យស្លោកខ្មែរថាទេ គឺ «អ្នកធំថា អ្នកតូចតវ៉ា អ្នកធំធាក់»។ មែន! អ្នកកាសែតគេធាក់តែរហូត។
ប្រទេសកម្ពុជា បានឆ្លងកាត់របត់នយោបាយជាច្រើនជំនាន់ ដូចជារបបនាយទុនសង្គមសក្ដិភូមិ អាណានិគមបារាំង រាជានិយម របបសាធារណរដ្ឋ របបកុម្មុយនិស្ត ប៉ុល ពត ប្រកាន់លទ្ធិម៉ៅ បន្ទាប់មកគឺរបបលោក ហេង សំរិន ដែលជារបបកុម្មុយនិស្តបែបម៉ាកឡេនីន ក្រោមការត្រួតត្រារបស់កងទ័ពវៀតណាម ហើយក្រោយមកគឺព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី២។
នៅក្នុងរបបលោក ហេង សំរិន ក្រោយឆ្នាំ១៩៧៩ គេអាចនិយាយបានថា ជាការរស់ឡើងវិញនៃសារព័ត៌មាន បន្ទាប់ពីរបប ប៉ុល ពត បានបំផ្លាញធនធានសារព័ត៌មាន និងវិស័យអ្វីទាំងអស់ដល់ចំណុចសូន្យរួចមក។ ក៏ប៉ុន្តែ សារព័ត៌មានជំនាន់នោះ គឺស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាលបែបកុម្មុយនិស្តទាំង ស្រុង មិនមានសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការសរសេរព័ត៌មានពិត ក្រៅតែពីការសរសើរបក្ស។
ឆ្នាំ១៩៩៣ កម្ពុជាធ្វើការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសអ្នកដឹកនាំខ្មែរដែលរៀបចំឡើង ដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ ហៅថា អ៊ុនតាក់ (UNTAC)។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក កម្ពុជាប្រកាន់យករបបនយោបាយដឹកនាំប្រទេសបែបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ហើយរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ធានាឲ្យប្រើប្រាស់របបសារព័ត៌មានសេរី ជំនួសការគ្រប់គ្រងបែបកុម្មុយនិស្តវិញ។
មកដល់ពេលនេះមានរយៈពេល ២០ឆ្នាំហើយ ដំណើរឈ្មោះទៅកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យត្រូវបានគេបកស្រាយខុសគ្នា។ ខ្លះថា ប្រជាធិបតេយ្យអាស្រ័យកុម្មុយនិស្ត។ ទោះយ៉ាងណា លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា ត្រូវបានពិភពលោកទទួលស្គាល់ច្រើនហើយដែរ។ ក៏ប៉ុន្តែ កម្ពុជានៅមានផ្លូវដ៏ឆ្ងាយត្រូវដើរបន្តទៅកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ ក្នុងដំណើរនេះ សារព័ត៌មានមានតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ ជាយានចម្លងទៅកាន់ត្រើយប្រជាធិបតេយ្យ គឺជាសារព័ត៌មានសេរី ឯករាជ្យ និងអាជីពផ្សាយព័ត៌មានពិត មិនលម្អៀង បម្រើផលប្រយោជន៍សង្គម សមជាស្ថាប័នអំណាចទី៤។
ក្នុងរយៈពេល ២០ឆ្នាំកន្លងទៅនេះ ក្នុងដំណាក់កាលកម្ពុជា ផ្លាស់ប្ដូរពីរបបកុម្មុយនិស្តមកប្រជាធិបតេយ្យ សារព័ត៌មានខ្មែរមានចម្រុះគ្នា គឺមានសារព័ត៌មានឯករាជ្យ សារព័ត៌មានរបស់បក្សឯកជន ក្រុមហ៊ុន ហើយជួនកាលសារព័ត៌មានខ្លះ បានទៅហួសព្រំដែននៃវិជ្ជាជីវៈ ខ្វះក្រមសីលធម៌ ធ្វើឲ្យប៉ះពាល់សង្គម ក្រុមអ្នកនយោបាយ ឬថ្នាក់ដឹកនាំជាដើម។
២០ឆ្នាំកន្លងទៅនេះ សារព័ត៌មានខ្លះដួលរលំដោយហេតុផលផ្សេងៗ ដូចជា ខ្វះវិជ្ជាជីវៈ បញ្ហាសេដ្ឋកិច្ច នយោបាយ ការគំរាមកំហែងជាដើម។ អ្នកកាសែតប្រហែល ១០នាក់ត្រូវគេសម្លាប់ អ្នកកាសែតខ្លះទៀតប្ដូរមុខរបរ ខ្លះកំពុងជាប់បណ្ដឹងតុលាការនៅឡើយ ក្នុងពេលដែលសារព័ត៌មានខ្លះទៀតបានជោគជ័យ អនុវត្តតាមវិជ្ជាជីវៈ មានក្រមសីលធម៌ខ្ជាប់ខ្ជួន និងឯករាជ្យ ក៏ប៉ុន្តែប្លែកត្រង់ថា
សារព័ត៌មានទាំងនោះភាគច្រើនគ្រប់គ្រងដោយជនបរទេស។
កម្ពុជាសព្វថ្ងៃមានកាសែត ទស្សនាវដ្ដី ព្រឹត្តិបត្រ បោះពុម្ពជាភាសាខ្មែរចំនួនជាង ៦០០អង្គភាព។ មានវិទ្យុ អេហ្វអឹម ជាង ១០០ស្ថានីយ ទូរទស្សន៍ជាតិ និងឯកជន ជិត ២០។
២០ឆ្នាំកន្លងទៅ ឃើញថា វិស័យសារព័ត៌មានខ្មែរបានអភិវឌ្ឍន៍តាមវិជ្ជាជីវៈបានច្រើន បើទោះបីជួបឧបសគ្គ និងការលំបាកច្រើនក៏ដោយ ដូចជាកញ្ញា ឈាង បុប្ផា អ្នកយកព័ត៌មានកាសែត កាំបូដ ស័រ (Cambodge Soir) ក្នុងចំណោមអ្នកសារព័ត៌មាន ៣៤រូប មកពីប្រទេស ១៩ ទទួលរង្វាន់ប្រកបដោយកិត្យានុភាពរបស់អ្នកនិពន្ធ ហែលមែន/ហាំម៉េត (Hellman/Hammett) ឆ្នាំ២០០៨ នៅទីក្រុងញីវយ៉ក ក្នុងសេចក្ដីក្លាហានក្នុងការប្រឈមធ្វើទុក្ខបុកម្នេញនយោបាយ។
លោក សំ រិទ្ធ អ្នកសារព័ត៌មានកាសែតភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ (Phnom Penh Post) ទទួលរង្វាន់ពីវិទ្យាស្ថានធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី (ADB) នាទីក្រុងតូក្យូ ប្រទេសជប៉ុន ស្ដីអំពីសិទ្ធិនារី និងមានអ្នកសារព័ត៌មានខ្មែរខ្លះបានទទួលរង្វាន់ស្នាដៃផ្សេងគ្នា ដែរ។ តែនៅសល់ពេលវែងឆ្ងាយទៀត ដែលអ្នកសារព័ត៌មាននឹងត្រូវប្រឈម និងបង្កើនគុណភាពវិជ្ជាជីវៈរបស់ខ្លួន។
នៅក្នុងទិវាសេរីភាពសារព័ត៌មានឆ្នាំ២០១៣ នេះ ឃើញថា អង្គការសហប្រជាជាតិ រួមទាំងអង្គការសារព័ត៌មានផ្សេងៗ លើសកលលោក រួមទាំងកម្ពុជាផង ព្យាយាមតស៊ូមតិជាមួយរដ្ឋាភិបាលណាដែលគាបសង្កត់សេរីភាព សារព័ត៌មាន សុំឲ្យបន្ធូរដៃ ដោយជ្រើសយកប្រធានបទមួយហៅថា «និយាយដោយសុវត្ថិភាព»។
សេរីភាពសារព័ត៌មាននឹងធូរស្រាល ឬរឹតតែតានតឹងជាងសព្វថ្ងៃនេះ ឬយ៉ាងនោះ អាស្រ័យទៅលើកត្តាថា តើកម្ពុជាអាចហ៊ានផ្លាស់ប្ដូរទម្លាប់ «ពងមាន់កុំជល់នឹងថ្ម» បានឬទេ? គឺមានន័យថា រិះគន់ក្នុងន័យស្ថាបនា។ ឯកត្តាសំខាន់មួយទៀតនោះ ថាតើថ្នាក់ដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលហ៊ានទទួលស្គាល់ថា សារព័ត៌មានសេរី ឯករាជ្យ ពិតជាដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសឆ្ពោះទៅកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដែរនោះ ដែរ ឬទេ?
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។
source from:http://www.rfa.org/khmer/news/analysis/cam-press-freedom-05052013010811.html
Subscribe to:
Post Comments
(Atom)
0 comments:
Post a Comment
Thank you for your comments!